4. Rappresentazione pittorica della passione
di S. Emiliano

De martelingen van S. Emiliano

Op de oude 16^de eeuwse zangertribune, boven de hoofdingang, zijn verschillende scènes van het martelaarschap van de heilige afgebeeld. Zij zijn afgebeeld in 7 panelen in olieverf op hout.

Zij zijn goed bewaard ook al zijn in sommige panelen enkele krassen of scheuren te bemerken, die de integriteit ervan niet in vraag stellen.

De kleuren zijn nog briljant.

Men kent de exacte datum van uitvoering van het werk niet, maar voorzeker gaat het terug ten minste tot na 1660, wanneer de cultus van San Emiliano een nieuwe revival kende, te wijten aan het ontdekken van de relikwieën van de martelaar in de dom van Spoleto.

De naam van de schilder is niet bekend. Naar aanleiding van het onderzoek van de menselijke figuren, alhoewel elegant in hun kleine en compacte vorm, kan men argumenteren dat het geen grote meester was maar zeker een goede amateur.                          

 Alle episodes van de marteling zijn beschreven in PASSIO SANCTI MILIANI MARTIRIS, die het oudste document in verband met S. Emiliano is. Van de Passio bestaan twee codexen: één in Montecassino, gedateerd tussen de 9^de en 10^de eeuw en één in de Dom van Spoleto uit de 12^de eeuw. Men denkt dat het kopieën zijn van andere codexen uit de 5-6^de eeuw.

Het linker paneel stelt de geseling van de heilige voor. Deze staat sereen in het centrum van de afbeelding,

omgeven door vier beulen . Op de achtgergrond het mooie perspectief van een groot en breed portiek.

De volgende scene is een enigszins vrije interpretatie van een foltering met een doorn, zoals beschreven in de Passio. De martelaar ligt uitgestrekt op een statief met handen en voeten gebonden met touwen die gespannen gehouden worden door twee beulen die de lieren bedienen. Een derde beunhaas is bezig de flanken van de heilige te bewerken met twee toortsen, waarvan er evenwel één gedoofd is door de goddelijke tussenkomst.

Het centraal paneel stelt de heilige omgeven door de leeuwen van het circus voor. Vier wilde beesten bevinden aan de voeten van de Heilige Emiliano, die afgebeeld is met de kostbare mantel en de bisschopsmijter. Vanop de toeschouwersplaatsen van het circus vertonen zich groepen toeschouwers.

Hier wordt de marteling met gesmolten lood afgebeeld.. De heilige wordt in een grote ketel ingedompeld, terwijl twee beulen het vuur aanwakkeren. Op de linker achtergrond een klassiek beeld die één van de heidenen simboliseert, aan wie onze martelaar weigerde eer te bewijzen ten koste van zijn leven.

Bij de schaare iconografie van S. Emiliano weerhouden alle aangepaste scenes deze episode, die in het algemene idee de klassieke marteling van de Christenen voorstelt.

Interessant is ook de verwijzing naar het circus of het theater in Trevi, andere getuigenis dan in de Passio en in andere literaire en iconografische bronnen.

Daarom is deze episode van de marteling een gezaghebbende historische getuigenis geworden,ook al is de historische getuigenis niet het doel van de Passie, alleen voor de spirituele opvoeding van de lezers bedoeld.

Bij deze episode van de Passio is een referte naar dit gebied met de beschrijving van de de poging tot verdrinking van de heilige in de Clitunno ( de stroom Cleoton).

Inderdaad hebben in de middeleeuwse mentaliteit de heilige patroon en de beschermde stad zich diep en wederzijds met elkaar geindentifiseerd, zozeer dat zeggen “van S. Emilano” gelijk was met het zeggen “trevaans of betreffende Trevi”.

De Clitunno is een sterk karekteristiek element van het Trevaans gebied want het is de belangrijkste eeuwige waterweg, die hier liep en was een exclusieviteit van Trevi, waar hij op het gemeentelijk gebied ontsprong en bij het verlaten van het gebied van naam veranderde en in een artificieel bekken vloeide.

Het landschap op de achtergrond is interessant . Links , op een heuvel met steile flanken, verschijnt een ommuurde stad, die zou kunnen geidentificeerd worden als Trevi: een spitse campanile en vierkante toren steken af. In het centrum , in de verte, een grote stad, waarschijnlijk Spoleto met vele torens.

Hier wordt de martelaar voorgesteld in een wiel. De Heilige nog steeds met een sereen uiterlijk is vastgebonden aan een groot wiel, dat de beunhazen bezig zijn van een steile klif te storten.

Ook deze episode, vertelt de Passio, eindigt met de overwinning van de heilige die er ongedeerd van af komt, terwijl het wiel, afwijkend van zijn traject, een slagveld maakt van de heidenen.

Op de achtergrond ziet men de sporen van een stad, gelijk aan die uit de vorige scene, vermoedelijk te identificeren als Spoleto.

De laatste scene stelt de heilige voor vlak voor de onthoofding. Hij zit aan de voet van een olijfboom met gebonden handen en een knie op de grond. De beul aan de linkerkant staat met het zwaard om de slag toe te brengen, terwijl aan de rechterkant een personnage in het pak van een Romeinse soldaat het bevel geeft met een een handgebaar.

Deze dramatische scene is interessant omwille van de verschillende elementen van het landschap: in het centrum de olijfboom, vemeld in de Passio, rechts de kerk van Bovara – te herkennen door de campanile met koepel, ook door een kras lelijk gemaakt, en hoger op een heuvel een ander romaanse kerk met gewelf.

De olijfboom is deze die door de traditie, zich sinds onheuglijke tijden, il Piantone di San Emiliano noemt.

Het kerkje op de heuvel zou Croce Alta, ook La Cura, kunnen voorstellen, heden op het kerkhof van Lapigge of zonder meer S. Arcangelo, een stad veel hoger op de berg dan het perspectief van de schilderij toont, maar aan de bogen en poorten die op de linker muur te zien zijn, zou het makkelijk kunnen vereenzelvigd worden met de

laatste.

Al deze kerken die na de periode van het werk zijn gewijzigd, zijn niet erg gelijkend meer op deze die de schilder ziet.

Dit werk is historisch interessant niet alleen voor de historische en topografische verwijzingen hierboven beschreven, maar ook omdat het getrouw de beschrijving van de Passio weergeeft, eigenlijk om aan de geest van de toeschouwer, ook door spirituele opbouw, de ogendblikken van de passie en de dood van de martelaar opnieuw op te roepen.

Het parallelisme met de passie van Christus is uiterst levendig vanaf de eerste scene die de geseling aan de kolom voorstelt.

In de laatste afbeelding herinnert de notabele met de traditionele kledij van de Romeinse soldaten in de klassieke weg naar het kruis aan de honderdman van de kruisiging.

Een ander interessant element zijn de verschillende personen uit de omgeving met uitdrukkingen van opmerkelijke onverschilligheid of verbiijsterende nieuwsgierigheid en zeker niet afschikking of medelijden. Zij schijnen niet een afgrijzelijk foltering maar een serene afwerking van een rite bij te wonen.

In alle scenes , op uitzondering van de eerste, is de Goddelijke aanwezigheid weergegeven, meestal met een lichtstraal, die uit een wolk neerdaalt.